-
1 кипкән
прил.1)а) в разн. знач. сухо́й, вы́сохшийкипкән иреннәр — вы́сохшие (пересо́хшие) гу́бы
кипкән керләрне җыеп алу — снять вы́сохшее бельё
б) засо́хший, сухо́й, вы́сохший (о деревьях, кустарниках, листьях, траве)кипкән агач чатнамый — (посл.) сухо́е (вы́сохшее) де́рево не тре́скается
в) сухо́й, сушёный (о фруктах, грибах, овощах)кипкән мәтрүшкә төнәтмәсе — насто́й сушёной души́цы
кипкән кура җиләге белән чәй эчү — пить чай с сушёной мали́ной
2) запёкшийся (о губах, ранах)кипкән яра эзләре — следы́ запёкшихся ран
кипкән иреннәрне ялау — обли́зывать запёкшиеся гу́бы
3) перен. сухоща́вый, исхуда́лый, ча́хлый ( о человеке)кипкән йөзле кеше — челове́к с сухоща́вым лицо́м
•••кипкән таракан — презр. суха́я во́бла
-
2 ялау
I перех.1) лиза́ть, выли́зывать/вы́лизать, обли́зывать/облиза́ть, сли́зывать/слиза́ть || лиза́ние, обли́зываниеиреннәрне ялау — обли́зывать гу́бы
кашыкны ялау — лиза́ть ло́жку
песи баласын ялый — ко́шка обли́зывает котёнка
2) перен.; разг. выли́зывать/вы́лизать, тща́тельно вы́чиститьтүтәлләр ялаган кебек чиста — гря́дки чи́стые, сло́вно вы́лизаны
3) перен. лиза́ть, сли́зывать/слиза́ть, каса́ться, покрыва́ть, обдава́ть (волной, пламенем и т. п.)ялкын түбәне ялый башлады — пла́мя на́чало лиза́ть кры́шу
дулкыннар кыяны ялый — во́лны ли́жут скалу́
4) прост.; обычно пренебр. лиза́ть, целова́ть || лиза́ниебаласын ялап кына тора — всё ли́жет своего́ ребёнка
түрәләрнең табанын ялау — лиза́ть пя́тки нача́льству
•- ялап алу- ялап бетерү••II сущ.ялап куйган кебек — о́чень чи́сто (гла́дко)
1) ист. ма́ленький флажо́к и́ли кисть на верху́шке ша́пки у во́инов как знак отли́чия2) уст.; см. байракIII сущ.; диал.ве́шалка, застёжка ( на одежде), пе́телька (для застёгивания, пристёгивания) -
3 бөрмәләндерү
перех.1) см. бөрмәләү2) округля́ть/округли́ть, сде́лать кру́глым, окру́глым, скла́дывать/сложи́ть тру́бочкойиреннәрне бөрмәләндерү — гу́бы сложи́ть тру́бочкой
-
4 бүлтәйтү
-
5 калынлык
сущ.1) толщина́ ( плоских предметов)кар ярты метр калынлыкта — снег полуметро́вой толщины́
2) толщина́, густота́ (жира, пыли, глины и т. п.)бармак калынлыгындагы тузан — пыль в па́лец толщино́й
3) густота́, частота́чәчнең калынлыгы — густота́ воло́с
урман калынлыгы — частота́ ле́са
4)а) толщина́, пло́тность; полнота́, ту́чностьгәүдәнең калынлыгы — ту́чность фигу́ры
б) толщина́, полнота́ ( о частях лица)иреннәрнең калынлыгы — полнота́ губ
5) густота́, полнозву́чность (о звуке, голосе)6) толщина́, пло́тность, гру́бость ( о тканях) -
6 кыймылдату
перех.шевели́ть/шевельну́ть, пошеве́ливать/пошевели́ть, дви́гать, приводи́ть/привести́ в не́которое движе́ние || шевеле́ниеиреннәрне кыймылдату — шевельну́ть губа́ми
аягын кыймылдатты — шевельну́л ного́й
-
7 тучылдату
-
8 чапылдату
перех.1) ча́вкать, поча́вкать || ча́вканьечапылдатып ашау — ча́вкать при еде́
чапылдатып йоту — глота́ть с чмо́каньем
2) чмо́кать, почмо́кать, причмо́кивать || чмо́канье, причмо́киваниеиреннәрне чапылдату — причмо́кивать губа́ми
чапылдатып үбү — чмо́кать, зву́чно целова́ть
3) плеска́ть, хлю́пать ( ударами по воде)4) шлёпать по чему• -
9 күз
сущ.1) глаз, о́ко уст. и поэт.матур зәңгәр күзләр — краси́вые голубы́е глаза́
кылый күз — раско́сые глаза́
күзләр яшьләнү — появле́ние слёз на глаза́х
күз авырулары — глазны́е боле́зни
күз даруы — глазны́е ка́пли
күз клиникасы — глазна́я кли́ника
күз - күңелнең көзгесе — (погов.) глаза́ - зе́ркало души́
күз күрә дә, буй җитми — (посл.) ви́дит о́ко, да зуб неймёт
ышанма күзеңә, ышан сүземә — (погов.) не верь (свои́м) глаза́м, верь (мои́м) слова́м
күзләр матурны, иреннәр татлыны ярата — (посл.) глаза́ лю́бят краси́вое, уста́ - сла́дкое
2) зре́ние, глаз || зри́тельныйүткен күз — о́стрый (намётанный) глаз
тәҗрибәле күз — о́пытный глаз
күз күреме — по́ле зре́ния, кругозо́р
күздән югалу — исче́знуть из по́ля зре́ния
күз алдану — обма́н зре́ния, опти́ческий обма́н
күз хәтере — зри́тельная па́мять
3) взгляд, взоркүз йөртеп чыгу — обвести́ взгля́дом, оки́нуть взо́ром
күзләр белән озатып калу — провожа́ть взгля́дом
күзләрне еракка төбәү — устреми́ть взо́ры вдаль
4) перен.; разг. глаз (надзор, просмотр)балаларга ана күзе кирәк — де́тям ну́жен матери́нский глаз
монда җаваплы кеше күзе җитми — здесь не хвата́ет глаз отве́тственного лица́
һәр җирдә аның үз күзе — везде́ у него́ свой глаз
5) ушко́ ( иголки)йозак күзе — ушко́ замка́
6) дыра́, отве́рстие, проу́шинабалта күзе — проу́шина топора́
7) глазо́к ( двери)8) разг. звено́, глазо́к (окна, рамы)9) пе́тля́ ( на вязальных изделиях)күз төшерү — спусти́ть пе́тлю
10) яче́йка, ячея́җәтмә күзенә эләккән балык — ры́ба, застря́вшая в яче́йках се́ти
кәрәз күзе — со́товая ячея́
11) бот. глазо́к (у картофеля, деревьев, растений)12) перен. я́мка ( в каше для масла)13) ме́лкая полынья́ ( на поверхности льда)14) в притяж. ф. обозначает место, подвергающееся сильному воздействию солнца, ветра и т. п., или середину, центр чего-л.җил күзенә утыру — сесть в са́мое ве́треное ме́сто
күлләвекнең күзенә басу — наступи́ть в са́мую середи́ну лу́жи
15) по́ры (у сыра, хлеба); см. тж. күзәнәк 5)17) в знач. нареч.; в исх. п.; разг. күзеннән до краёв, до́верху ( о жидкости в сосуде); см. тж. мөлдерәмә18) в знач. нареч.; в направит. п.; разг. күзгә на вид, со стороны́күзгә бик таза — на вид о́чень здоро́вый
халык күзендә — в глаза́х люде́й, пе́ред наро́дом
•- күз агу- күз агы
- күз алмасы
- күз бәйләш
- күз врачы
- күз кабагы
- күз карасы
- күз карашы
- күз койрыгы
- күз күрмәү
- күз күрмәс булу
- күз кысу
- күз мускулы
- күз нуры
- күз талдыру
- күз талу
- күз тәбә
- күз томалану
- күз төбе
- күз үләне
- күз уты
- күз чокыры
- күз чыгару
- күз ясмыгы
- күз ялтыравыгы
- күз яше
- күз яше юлы
- күз яшь бизләре
- күзгә ак төшү
- күзгә күренми торган
- күзгә күренмәслек
- күзе китү
- күзеннән итү
- күзләр йомылу••күз агы белән карау — посмотре́ть зло́бно, вражде́бно
күз агы кебек саклау — бере́чь как зени́цу о́ка
күз алакаю — см. күз алару 1)
күз аларту — прост. стро́ить гла́зки (кому-л.)
күз алды (аллары) караңгылану (томалану, чуарлану) — помути́ться в глаза́х (от волнения, бессилия и т. п.)
күз алдына килү (килеп басу) — ожива́ть (ожи́ть, встава́ть/встать) пе́ред глаза́ми; предста́ть пе́ред глаза́ми
күз алдына китерү (китереп бастыру) — предста́вить, вообрази́ть
күз алдында чуалу — верте́ться на глаза́х (пе́ред глаза́ми); лезть в (на) глаза́
күз алдыннан уздыру (кичерү) — предста́вить мы́сленно
күз алдыннан узу (кичү) — промелькну́ть пе́ред глаза́ми
күз алмашу (алышу) — обменя́ться взгля́дами
күз артында — за глаза́, загла́зно
күзе астында — под (чьим-л.) наблюде́нием (контро́лем); в прису́тствии (кого-л.)
күз атып йөрү — быть влюблённым (в кого-л.)
күз ачарлык түгел — см. күз ачкысыз
күз ачып күз йомганчы — не успе́ть гла́зом моргну́ть; в мгнове́ние о́ка; вмиг
күз(ләр) әлҗе-мөлҗе килү — в глаза́х потемне́ло (помути́лось), в глаза́х ряби́т
күз әшнәлеге (танышлыгы) — случа́йное знако́мство, ша́почное знако́мство
күз бәйләнү — смерка́ться, темне́ть
күз бәйләү — см. күз буу
күз(ләр) белән ашау — есть (поеда́ть, пожира́ть) глаза́ми
күз белән сөзү — впе́риться
күз(не) бетерү (бетәштерү) — ослабля́ть/осла́бить зре́ние, по́ртить, испо́ртить зре́ние
күз буяу — втира́ть/втере́ть очки́; пуска́ть/пусти́ть пыль в глаза́; зама́зать глаза́ (кому-л.) прост.
күз буяучылык — очковтира́тельство
күз дә йоммау — и глаз не сомкну́ть
күз дә йоммыйча — и гла́зом не моргну́в
күз дә каш урынына күрү — леле́ять, оберега́ть
күз(ләр) дүрт булу — широко́ раскры́ть глаза́, вы́таращить, вы́лупить глаза́ (от удивления, изумления или страха)
күз җиткән кадәр — наско́лько хвата́ет глаз; куда́ достига́ет взгляд
күз җитмәгән — далёкий, незнако́мый, неизве́стный (о землях, крае, стране)
күз җитмәслек — необозри́мый, неогля́дный
күз иләге аша үткәрү — прочита́ть внима́тельно, крити́чески (книгу, рукопись, статью и т. п.)
күз (дә) иярмәү — де́лать (что-л.) ло́вко, прово́рно (букв. гла́зом не уследи́ть; глаза́ не поспева́ют за чем-л.); спо́риться в рука́х (у кого-л.), скор на́ руку
күз иярмәс(лек) тизлек белән — молниено́сно, мгнове́нно; с молниено́сной быстрото́й
күз йомдыру — обмишу́лить
күз йомып алу — вздремну́ть, прикорну́ть
күз йомып йөрү (тору) — смотре́ть сквозь па́льцы (до поры до времени)
күз йомып калу — проморга́ть, прозева́ть
күз йомып та табу — находи́ть (найти́) с закры́тыми глаза́ми (т. е. хорошо знать местонахождение кого, чего-л.)
күз йөгертү (йөгертеп чыгу) — просмотре́ть бе́гло (пове́рхностно), пробежа́ть глаза́ми
күз (кабагы) тарту — подёргивание ве́ка (по суеверию: к радости или к неприятности)
күз камашу — см. күз чагылу
күз карасы кебек асрау — бере́чь, леле́ять, носи́ть на рука́х (кого-л.)
күз карасы кебек (күз карасыдай) саклау — бере́чь (храни́ть) как зени́цу о́ка; бере́чь пу́ще гла́за (кого-л., что-л.); леле́ять, пе́стовать (кого-л.)
күз карашка — на вид, вне́шне
күз качыру — скрыва́ться, не пока́зываться
күз күргән якка — куда́ глаза́ глядя́т; на все четы́ре сто́роны
күз күреме җирдә, күз күремендә — ско́лько досту́пно гла́зу
күз күреме җиткән кадәр — в преде́лах обозрева́емости (досяга́емости)
күз күреме җитмәслек — необозри́мый, необъя́тный
күз күрер (әле) — ви́дно бу́дет, посмо́трим
күз күрмәгән — незнако́мый, неизве́стный
күз күрмәгән, колак ишетмәгән — неви́данный, неслы́ханный (доселе)
күз күрмәс, колак ишетмәслек (җир) — далёкий, да́льний ( край)
күз кысышу — переми́гиваться, подмигну́ть друг дру́гу
күз(ләр) мәңгегә йомылу — засну́ть (усну́ть) ве́чным (моги́льным, после́дним) сном
күз нуры түгү — о напряжённой работе, связанной со зрением
күз очы белән, күз очтан — см. күз кырые белән генә
күз салгалау — посма́тривать, погля́дывать
күз сирпү (сирпеп алу) — метну́ть взгляд (из-под брове́й); бро́сить бы́стрый взгляд
күз суын түгү — см. күз яше түгү
күз(ләр) сүнү — поту́хнуть, потускне́ть, поблёкнуть ( о глазах)
күз терәге — опо́ра, наде́жда (чья-л.) (единственный человек, на которого вся надежда)
күз терәп — с наде́ждой
күз тимәсен (тия күрмәсен) — как бы не сгла́зить
күз томалау — надева́ть шо́ры на глаза́; отводи́ть глаз
күз төшерү — броса́ть (бро́сить, кида́ть/ки́нуть) взгляд (на кого, что-л.)
күз тышта калу — (букв. оста́вить глаза́ на у́лице) не ви́деть помеще́ние пока́ глаза́ не привы́кнут
күз уйнату — стро́ить гла́зки
күз уңында тоту — см. күздә тоту 1)
күз үлчәме (үлчәве) — глазоме́р
күз җиткән кадәр — наско́лько хвата́ет глаз; куда́ достига́ет взгляд; күз җитмәслек необозри́мый, неогля́дный
күз чамасы белән — на глазо́к, на глазоме́р
күз(ләр) чекерәю — см. күз акаю
күз(ләр) чуарлана — в глаза́х ряби́т
күз чыга язу — прогляде́ть (просмотре́ть) все глаза́
күз чыгу — осле́пнуть, лиши́ться глаз
күз яздырып — скры́тно; та́йно
күз яктысында — пока́ ви́дно, пока́ не стемне́ло; за́светло
күз яше (яшьләре) белән — в слеза́х (просить, умолять)
күз яше (яшьләре) төшәчәк (тотачак) — отолью́тся (чьи-л.) слёзы (слёзки) (кому-л.)
күз яше кою — утопа́ть в слеза́х
күз яшенә буылу (тыгылу, төелү) — глота́ть слёзы
күз яшьләренә ирек бирү — дать во́лю слеза́м, лить слёзы в три ручья́
күзгә алырлык — заслу́живающий внима́ния
күзгә бәрелү (ташлану) — броса́ться (кида́ться) в глаза́
күзгә бәреп (бәрелеп) тору — бить в глаза́, ре́зать глаза́ (глаз)
күзгә ике булып күренү — двои́ться в глаза́х
күзгә йокы кермәү — не сомкну́ть глаз
күзгә карап көлү — смея́ться в глаза́ (издеваться, оскорблять)
күзгә карап җан сату — врать как си́вый ме́рин
күзгә керерлек (керердәй) булып — при́стально (смотреть на кого-л.)
күзгә кереп бару (керергә тору, керәм дип тору) — лезть на глаза́ (привлекать к себе чьё-л. внимание)
күзгә керү — лезть в глаза́ ( стараться быть замеченным)
күзгә көл сибү — пуска́ть/пусти́ть (кому-л.) пыль в глаза́
күзгә көя булу — см. күз көеге булу
күзгә күзне куеп — с гла́зу на глаз
күзгә күренеп — (пря́мо) на глаза́х, заме́тным о́бразом
күзгә күренеп калу (китү) — показа́ться (появи́ться) в по́ле зре́ния; промелькну́ть
күзгә (дә) күренмәү — не пока́зываться на глаза́; не пока́зывать и но́са
күзгә терәү (сугу) — одура́чить, оста́вить в тру́дном положе́нии
күзгә төртелү (бәрелү, бәрелеп тору) — броса́ться в глаза́; коло́ть глаза́, мозо́лить глаза́
күзгә төтен җибәрү — пусти́ть в глаза́ пыль (дым)
күзгә төшкән чүп (ак) кебек — как бельмо́ на глазу́
күзгә эләрлек — досто́йный внима́ния
күзгә яшь тыгылу — слёзы подступи́ли к го́рлу
күздә тотылу — име́ться в виду́
күздә ут уйнау (кабыну, яну), күзләре ут уйнау — глаза́ разгоре́лись; глаза́ искря́тся
күздә чүп булып тору — мозо́лить глаза́ (кому-л.) прост.
күздән очкыннар чәчү — сверка́ть/сверкну́ть (мета́ть мо́лнии) глаза́ми (на кого-л.)
күздән пәрдә ачылган кебек булу — сло́вно (то́чно) пелена́ с глаз спа́ла
күздән югалту — потеря́ть из ви́ду
күздән югалу (юк булу) — уйти́ (вы́пасть, исче́знуть) из по́ля зре́ния
күзе атылып чыгарга тора — глаза́ на лоб вы́лезли, глаза́ вы́лезли из орби́т
күз(ләр)е дә йөз(ләр)е — на глаза́х; см. тж. күз алды
күзе очлы — ос́трый на глаз (глаза́)
күз(ләре)е тоз булу — ждать не дожда́ться, прогляде́ть (вы́смотреть) все глаза́
күзе туймас (кеше) — ненасы́тный, жа́дный, а́лчный (человек)
күзе тую — насы́титься (чем-л.); удовлетвори́ться
күзе чыккан — быва́лый, о́пытный (в каком-л. деле); вида́вший ви́ды
күзләре чыксын! — чтоб его́ глаза́ ло́пнули! чтоб ему́ бы́ло пу́сто!
күз(ләр)е әйтеп тора — по глаза́м ви́дно
күзе җете — хорошо́ ви́дит, зре́ние хоро́шее
күз(ләр)ем күрмәсен иде — глаза́ бы мои́ не ви́дели (не гляде́ли)
күзем (чәчрәп) чыксын! — пусть глаза́ мои́ ло́пнут!
күземнән югал — прост. с глаз доло́й
күземә күренмә(гез) — вон отсю́да, с глаз доло́й
күзен алу — отвести́ взгляд, пря́тать глаза́
күз(ләр)ен зур итеп ачу — де́лать больши́е (кру́глые) глаза́, смотре́ть больши́ми глаза́ми (на кого, что-л.)
күз(ләр)ен йомдыру — закры́ть глаза́ ( умирающему)
күз(ләр)ен мөлдерәтеп (тутырып) карау — смотре́ть сквозь слёзы (печа́льно)
күз(ләр)ен сөзеп карау — смотре́ть, посмотре́ть исподло́бья
күзен томалау — закры́ть глаза́ (кому-л.)
күзен чыгарганчы (әйтү) — сказа́ть пря́мо в глаза́; ре́зать пра́вду-ма́тку в глаза́
күзен чыгару — вы́колоть глаз, вы́бить глаз, ослепи́ть
күзеннән агыза да тора — глаза́ на мо́кром ме́сте; глаза́ не просыха́ют
күзеннән ут уйнату (чәчү) — пронзи́ть жгу́чим взгля́дом
күзенә басу — угада́ть то́чно
күз(ләр)енә йотылу (текәлү) — при́стально смотре́ть в глаза́ (кому-л.); впе́риться глаза́ми
күзенә каратып тоту — приворожи́ть
күзенә керергә тырышу — добива́ться расположе́ния (кого-л.); стреми́ться понра́виться (кому-л.); лезть на глаза́ (кому-л.)
күзең чыкканмы (әллә)! — прост. осле́п, что ли!
күзләр мәңгегә (мәңгелеккә) йомылу — засну́ть (усну́ть) ве́чным (моги́льным, после́дним) сном
күз(не) алмау — не своди́ть (спуска́ть) глаз
күз(ләр)не ачык тоту, күзне ачып йөрү — быть осторо́жным (осмотри́тельным), внима́тельным; гляде́ть в о́ба
күз(ләр)не гарешкә терәп — упова́я на бо́га
күзне йомып — с закры́тыми глаза́ми; не размышля́я, недо́лго ду́мая
күз(не) йөртү (йөгертү) — оки́нуть взгля́дом, пробежа́ть глаза́ми
күз(ләр)не кан басу (кан алу) — налива́ться кро́вью ( о глазах); рассвирепе́ть
күз(ләр)не кая яшерергә белмәү — не знать, куда́ глаза́ дева́ть/деть
күзне күзгә текәп (төбәп, терәп) — впе́рившись глаза́ми друг в дру́га (разговаривать, стоять и т. п.)
күз(ләр)не чагырайту — вы́таращить глаза́
күз(ләр)не челәйтү (челәйтеп карау) — смотре́ть (наблюда́ть, глазе́ть прост.) вы́таращенными глаза́ми (вы́таращив глаза́)
күз(ләр)не челт-челт йому — хло́пать глаза́ми
күз(ләр)не шар итеп ачу — вы́таращить (вы́пучить) глаза́ (от удивления, изумления или испуга)
- күз акаю- күз алару
- күз алды
- күз алдында
- күз алдыннан китмәү
- күз аллары караңгылану
- күз ату
- күз ачкысыз
- күз ачтырмау
- күз дә ачтырмау
- күз ачылу
- күз бетү
- күз бетәшү
- күз буу
- күз буучы
- күз йому
- күз калмау
- күз көеге
- күз көеге булу
- күз күгәрү
- күзләр күгәрү
- күз күргән
- күз кызу
- күз кырые белән генә
- күз кырые белән карау
- күз кырые белән генә карау
- күз чите белән карау
- күз койрыгы белән карау
- күз маңгайга менү
- күзләр маңгайга менү
- күз нурым
- күз өстендә каш кебек
- күз өстендәге каштай
- күз салу
- күз ташлау
- күз тию
- күз тидерү
- күз тигезү
- күз тону
- күзләр тону
- күз тоткан
- күз тотып йөргән
- күз төшү
- күзләр уйнау
- күз ут булу
- күзләр ут булу
- күз үлчәме белән
- күз үлчәве белән
- күз җитү
- күз чагылу
- күзләр чагылу
- күз шар булу
- күзләр шар булу
- күзләр шардай булу
- күзләр шарланып китү
- күз эленү
- күз явын алу
- күз явын алып тору
- күз явын алырлык
- күз яше түгү
- күзгә ак-кара күренмәү
- күзгә карап
- күзгә күренү
- күзгә ташлану
- күзгә төрткесез караңгы
- күзгә чалыну
- күздә тоту
- күздән калу
- күздән кичерү
- күздән уздыру
- күздән үткәрү
- күздән төшерү
- күздән төшү
- күздән утлар күренү
- күзгә утлар күренү
- күздән ычкындырмау
- күздән югалтмау
- күздән яздырмау
- күздән язу
- күзе ачылмаган
- күзе ачык
- күзе тону
- күзләре тону
- күзе яшьле
- күзләре яшьле
- күзен бәйләү
- күзләрен бәйләү
- күзен тозландырып
- күзләрен тозландырып
- күзне тозландыру
- күзенең агын әйләндереп карау
- күзең тишелеп чыккыры
- күзне камаштыру
- күзләрне камаштыру
- күзне кыздыру
- күзне кызыктыру
- күзләрне кыздыру
- күзләрне кызыктыру
- күзне текәү
- күзне төбәү
- күзне уйнату
- күзләрне уйнату
- күзне чагылдыру
- күзләрне чагылдыру
- күзне чагылдырырлык
- күзләрне чагылдырырлык
- күз тоту
- күзгә бәреп әйтү
- күзгә төртеп әйтү -
10 бөгелеш
сущ.1) сгиб, заги́б, вгиб, переги́б, проги́бкәгазь бөгелеше — вгиб бума́ги
сызымның бөгелеше — сгиб чертежа́
китап битләрендәге бөгелешләр — заги́бы на листка́х кни́ги
2) изги́б, сгиб (о линиях тела, лица)муен бөгелеше — изги́б ше́и
иреннәр бөгелеше — изги́б губ
сул кул бөгелешенә сумканы күчерү — переложи́ть су́мку на сгиб ле́вой руки́
3) диал. поворо́т, изви́лина, излу́чина, изви́в, лука́, изги́б, заворо́т (какой-л. линии, дороги, реки и т. п.)туннельдәге бөгелеш — поворо́т в тунне́ле
елга бөгелешендә кондыз яши — в излу́чине реки́ обита́ет бобр
яр бөгелеше — изги́б бе́рега
4) перен.; книжн. заги́б, переги́б ( обычно о политической деятельности)уң бөгелеш — пра́вый переги́б
сул бөгелеш — ле́вый переги́б
5) перен.; обычно мн. бөгелешләр изги́бы; то́нкие отте́нки, перехо́дыкеше сөйләменең иң нечкә бөгелешләре — тонча́йшие отте́нки в ре́чи челове́ка
иң нечкә психологик бөгелешләрне дә сизү — чу́ять (улови́ть, чита́ть) тонча́йшие психологи́ческие перехо́ды
-
11 кабару
неперех.1) появля́ться/появи́ться, вскочи́ть (о волдыре, пузыре, мозоли и т. п.); покрыва́ться/покры́ться волдыря́ми (пузыря́ми, мозо́лями)аякларым кабарды — появи́лись на нога́х волдыри́ (пузыри́)
2) пу́хнуть, опуха́ть/опу́хнуть, распуха́ть/распу́хнуть, вспуха́ть/вспу́хнуть, вздува́ться/взду́ться; вспу́чить, вспу́читься || опуха́ние, взду́тиеэч кабарды — живо́т взду́лся, живо́т вспу́чило
иреннәр кабарды — гу́бы распу́хли
3) взбива́ться/взби́ться, станови́ться/стать пы́шным (о подушке, перине, волосах и т. п.) || взбива́ниекабарган чәчләр — взби́тые во́лосы
мендәрләрне кояшта киптерсәң, кабаралар — е́сли суши́ть поду́шки на со́лнце, они́ стано́вятся пы́шными
4) поднима́ться/подня́ться, подходи́ть/подойти́ ( о тесте); всходи́ть/взойти́камыр кабарды — те́сто подняло́сь
5) взбива́ться/взби́ться, вспе́ниваться/вспе́ниться (о сливках, сметане, яичном белке) || взби́вкасм. тж. күперү6) пуши́ться, распуша́ться/распуши́ться, щети́ниться, ощети́ниваться/ощети́ниться, еро́шиться, взъеро́шиваться/взъеро́шиться, топо́рщиться, встопо́рщиться, поднима́ться/подня́ться ды́бом (о волосах, шерсти, щетине, перьях)күркәнең каурыйлары кабарды — встопо́рщились пе́рья у индюка́
шарф юганнан соң бик нык кабарды — шарф по́сле сти́рки о́чень си́льно распуши́лся
7) надува́ться/наду́ться, раздува́ться/разду́ться (о мяче, пузыре и т. п.) || надува́ние, раздува́ниешар кабарды — шар разду́лся
җилкән җил белән кабарды — от ве́тра па́рус наду́лся
8) перен. надува́ться/наду́ться, напуска́ть/напусти́ть ва́жность, пы́житься, напы́живаться/напы́житься, принима́ть/приня́ть надме́нный видата күркә кебек кабарган — наду́лся как индю́к
9) перен. преувели́чиваться, раздува́ться/разду́ться, утри́роваться || преувеличе́ние, преувели́чивание, раздува́ние, утри́рованиегайбәт кабарганнан кабара бара — спле́тни всё бо́льше раздува́ются
•- кабарып чыгу -
12 күк
I прил.1) голубо́й, голубо-; си́ний, лазу́рныйкүк буяу — голуба́я (си́няя) кра́ска
күккә буяу — кра́сить в си́ний цвет
күк яулык — голубо́й (си́ний) плато́к
күк күзле — голубогла́зый
күк томан — голубо́й тума́н
2) перен. си́нийавыруның иреннәре күк — у больно́го гу́бы си́ние
3) си́зый, сизо-күк күгәрчен — си́зый го́лубь
күк канатлы акчарлаклар — сизокры́лые ча́йки
4) си́вый; се́рый диал. ( о масти)күк ат — си́вая ло́шадь; си́вка
•- күк агач- күк ала
- күк бөрлегән
- күк җиләк
- күк күбәләк
- күк сөт
- күк сусын
- күк чәчәк II сущ.1) в разн. знач. не́бо, небосво́д || небе́сныйкүкне болыт каплаган — не́бо покры́то ту́чами
күктә ай йөзә — на не́бе плывёт луна́
йолдызлы күге — звёздное не́бо
күктән сөрелгәннәр — изгна́нники не́ба
күзләрне күккә төбәү — обрати́ть взо́ры на не́бо
күк төсендәге — небе́сного цве́та, я́рко-голубо́й
күк зәңгәрлеге — небе́сная синева́, небе́сная лазу́рь
күк җисемнәре — небе́сные тела́
2) в знач. нареч. күккә вверхзенит туплары күккә төбәлгән — зени́тные ору́дия наце́лены вверх
•- күк бите- күк гөмбәзе
- күк гөрелдәү
- күк гөрселдәү
- күк гөрелтесе
- күк итәге
- күк чите
- күк йөзе
- күк көймәсе
- күк чатыры
- күк күкрәү
- күк меридианы
- күк сферасы
- күк экваторы••күк арбасы — гром (букв. небе́сная теле́га)
күк белән җир арасы — (отлича́ться) как не́бо от земли́; не́бо и земля́
күк белән җир арасында (булу) — быть, находи́ться ме́жду не́бом и землёй
күк белән җир арасында йөрү — вита́ть ме́жду не́бом и землёй; вита́ть в облака́х
күк белән ябылган (капланган) — некры́тый, без кры́ши
күк кабыгы (капусы) ачылды — сча́стье привали́ло; наста́л ( чей-то) звёздный час
күк кабыгы (капусы) ачылганны көтү — наде́яться на аво́сь
күк (күкләр) күкрәтү — мета́ть гро́мы и мо́лнии (гро́мы-мо́лнии)
күккә күтәрү (чөю); күккә күтәреп (чөеп) мактау — возноси́ть/вознести́ до небе́с
күк патшасы — царь (оте́ц) небе́сный
күк терәве — прост. верзи́ла
күккә күтәрелү — взорва́ться, взлете́ть на во́здух
күккә очыру (күтәрү) — взорва́ть, подня́ть на во́здух
күкнең төбе тишелү — разве́рзлись небеса́, разве́рзлись хля́би небе́сные (о сильном, проливном дожде)
күктән җиргә төшү — упа́сть (сойти́) с не́ба (небе́с) на зе́млю
күктән иңгән — рел. по́сланный бо́гом, от бо́га
күктән (төшкәнне) көтү — ждать ма́нну небе́сную; ждать у мо́ря пого́ды; наде́яться на аво́сь
күктән төшү — как (бу́дто, сло́вно, то́чно) с не́ба свали́лся (упа́л); сва́ливаться (свали́ться, па́дать, упа́сть) с не́ба (т. е. случи́ться неожи́данно, внеза́пно); как (бу́дто, сло́вно, то́чно) с луны́ свали́лся (упа́л); сва́ливаться (свали́ться, па́дать, упа́сть) с луны́; как с не́ба свали́лся; с не́ба свали́лся (упа́л) (о неожиданно полученном, достигнутом)
- күкләргә ашу III послелог; разг.; см. кебеккүктән эзләгәнне җирдән табу — на ловца́ и зверь бежи́т (букв. иска́ть на не́бе, а найти́ на земле́)
кояш чыккан күк булды — сло́вно взошло́ со́лнце
См. также в других словарях:
ләпелдәтү — Иреннәрне бер беренә тидереп һ. б. ш. вакытта тавыш барлыкка килү … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
үбү — Мәхәббәт, дуслык, ихтирам билгесе итеп, шулай ук очрашканда, саубуллашканда иреннәрне берәрсенең иреннәренә (битенә, кулына) яки әйбергә тидерү, тидереп алу … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
бөрештерү — 1. Бөрү (2) , түгәрәкләп кысу (иреннәрне) 2. Тиз тиз һәм өстән өстән генә типчеп яки тегеп, ямап кую … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
бөршәйтү — 1. Бөрү (2) , түгәрәкләп кысу (иреннәрне) 2. Тиз тиз һәм өстән өстән генә типчеп яки тегеп, ямап кую … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
йомык — с. 1. Ябык, йомылган 2. күч. Аралашмаучан, сөйләшмәүчән кеше, артык тыйнак, басынкы. Аерымланган, башкалар белән бәйләнеше булмаган й. оешма, й. тормыш белән яшәү 3. Очлары белән тоташкан, ялганган (әйләнә, маршрут һ. б. ш.) 4. Чыгар юлы булмаган … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
мелт-мелт итү — 1. Күз кабакларын һәм иреннәрне ирексездән бик еш ачып йомып тору 2. Тирбәнеп торган яки өзек өзек зәгыйфь яктылык чыгару … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
метмелдәү — сөйл. Иреннәрне сүз әйтергә яки еларга җыенгандагы күк кыймылдатып тору … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
чеп-чеп — I. ы. ЧЕП ЧЕП ЧЕП – Чип чип (II). II. ЧЕП ЧЕП – аваз. Иреннәрне чапылдатканда, телне ялаганда һ. б. ш. барлыкка килә торган тавышны белдерә … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
чыпылдау — (ЧЫПЫЛДАТУ) – 1. Иреннәрне суырганда, авызны кинәт ачып япканда һ. б. ш. вакытта үзенә бертөрле тавыш барлыкка килү 2. Су, дулкын һ. б. ш. ның берәр нәрсәгә бәрелеп үзенчәлекле тавыш барлыкка китерүен белдерә. – ЧАБЫ – тарт. иск. диал. Даны, яхшы … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
ысылдау — I. Ысс дигән тавыш чыгару (каз, елан тур.) 2. Ысс дип тынычланырга, шым булырга кушу, ымлау 3. Сөйләшкәндә чыжылдаучы авазларны сызгыручы авазларга алыштырып сөйләү (мәс. Дөбьяз сөйләшендә: пычак – пысак, әчкеч – әскес) 4. күч. Иреннәрне кысып,… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
ышылдау — I. Ысс дигән тавыш чыгару (каз, елан тур.) 2. Ысс дип тынычланырга, шым булырга кушу, ымлау 3. Сөйләшкәндә чыжылдаучы авазларны сызгыручы авазларга алыштырып сөйләү (мәс. Дөбьяз сөйләшендә: пычак – пысак, әчкеч – әскес) 4. күч. Иреннәрне кысып,… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге